Chất cát sạn là một trong những loại vật liệu xây dựng có ứng dụng rộng rãi nhưng lại ít được tìm hiểu một cách bài bản. Khi phân biệt cát sạn với các loại cát thông thường, người ta không chỉ dựa trên hình dáng bề ngoài mà cần xem xét kỹ về tính chất vật lý và công năng. Để tìm hiểu chất cát sạn là gì, mời bạn đồng hành cùng JieChu Việt Nam nhé!
Giải thích thông tin chất cát sạn là gì?
Chất cát sạn là vật liệu dạng hạt có kích thước nhỏ, bao gồm các hạt đá cùng khoáng vật nhỏ mịn, có độ cứng và sắc nhọn. Trong xây dựng, “cát sạn” hay còn gọi là cát san lấp là loại cát được khai thác từ sông suối, có độ tạp chất khoảng 10-15%. Kích thước hạt cát thường nằm trong khoảng từ 0,05 mm đến 2 mm, với cảm giác khi sờ vào có thể thấy sần sùi, không mịn như cát xây tô thông thường.
Cát san lấp được sử dụng phổ biến trong xây dựng để san lấp nền móng, làm lớp đệm cho các nền đất yếu giúp tăng độ ổn định và giảm độ lún cho công trình. Đây là một vật liệu quan trọng trong việc tạo nền chắc chắn cho các công trình xây dựng nhờ đặc tính hạt có thể kết dính và bao phủ tốt đất nền yếu.
Đặc điểm và cách nhận biết chất cát sạn
Về đặc điểm, chất cát sạn nổi bật với những đặc điểm sau:
- Hạt cát sạn có kích thước không đều, thường lớn hơn so với cát xây tô, có thể lẫn nhiều hạt sỏi nhỏ
- Cát sạn thường có độ thô, cảm giác sần sùi khi sờ vào chứ không mịn như cát xây tô
- Màu sắc đa dạng, có thể là màu trắng, vàng, nâu hoặc xám tùy nguồn gốc khai thác
- Chứa nhiều tạp chất như đất, bùn và các hạt sỏi nhỏ, tỷ lệ tạp chất có thể lên đến 10-15%
- Cát sạn có độ sạch không cao, không yêu cầu độ mịn hoặc sạch như các loại cát dùng trong trát hay xây tô bê tông.
Để nhận biết chất cát sạn, bạn hãy chú ý quan sát bằng mắt thường thấy hạt cát có kích thước to, không đồng đều, có thể thấy sỏi nhỏ lẫn trong cát. Hoặc có thể sờ tay vào có cảm giác thô ráp, sần sùi, không mịn như cát xây tô.
Phân biệt chất cát sạn với các loại cát thông thường
Dưới đây là bảng phân biệt chất cát sạn với các loại cát thông thường trong xây dựng mà bạn có thể tham khảo:
| Tiêu chí | Cát sạn | Cát xây tô | Cát bê tông | Cát đen |
| Kích thước hạt | Hạt to, không đều, lẫn sỏi nhỏ | Hạt trung bình, mịn, đều | Hạt to, lớn hơn cát xây tô | Hạt nhỏ, mịn |
| Màu sắc | Màu xám, đen, hoặc nâu | Màu vàng, xám trắng hoặc nâu | Màu vàng đặc trưng | Màu sẫm gần đen |
| Hàm lượng tạp chất | Lẫn nhiều tạp chất (đất, bùn, sỏi) | Rất ít tạp chất, sạch | Rất sạch, không tạp chất | Sạch, không tạp chất |
| Độ mịn | Thô ráp, cảm giác sần sùi | Mịn và mượt | Không mịn, hạt to và sắc cạnh | Mịn |
| Ứng dụng chính | San lấp nền móng, làm lớp đệm nền | Xây xây tường, trát tường | Trộn bê tông, làm kết cấu bê tông | Trộn vữa, xây trát, san lấp |
| Tiêu chuẩn kỹ thuật | Độ sạch dưới 20%, không yêu cầu mịn | Mô đun độ lớn >= 0.7, sạch cao | Có kích thước hạt >= 0.25 mm, sạch | Sạch, ít tạp chất |
Tác động của chất cát sạn đến độ bền công trình xây dựng
Chất lượng cát sạn có tác động trực tiếp đến độ bền và sự ổn định của công trình xây dựng. Việc sử dụng cát sạn chuẩn và kiểm soát chất lượng cẩn thận giúp công trình bền vững hơn và tránh những rủi ro kỹ thuật về nền móng. Dưới đây là chi tiết ảnh hưởng của chất cát sạn đến công trình mà bạn nên biết:
- Cát sạn đóng vai trò quan trọng trong gia cố nền móng công trình, giúp tăng tính ổn định và độ vững chắc của đất nền
- Khi sử dụng đúng tiêu chuẩn, cát sạn giúp hạn chế hiện tượng lún, nứt nẻ và sụt lún cho công trình, từ đó nâng cao độ bền và tuổi thọ công trình xây dựng
- Việc lựa chọn và kiểm tra chất lượng cát sạn trong quá trình thi công là rất quan trọng để đảm bảo công trình có nền móng chắc chắn, bảo vệ khỏi các tác động của môi trường và tải trọng sử dụng.
- Dùng cát sạn đạt chuẩn góp phần giảm chi phí bảo trì, sửa chữa do hạn chế được các yếu tố gây hư hại nền móng theo thời gian.
Hướng dẫn kiểm tra và đánh giá chất lượng chất cát sạn
Quá trình kiểm tra chất lượng cát sạn cần kết hợp quan sát, thử nghiệm đơn giản tại công trường với các phương pháp thử nghiệm tiêu chuẩn, cụ thể bao gồm các bước sau:
Kiểm tra bằng tay
Lấy một nắm cát và nắm chặt trong tay rồi mở ra, quan sát xem lòng bàn tay có dính đất bùn, tạp chất hay không. Nếu cát không dính bẩn và bụi thì có chất lượng tốt, ngược lại cần xem xét làm sạch hoặc thay thế.
Kiểm tra bằng nước và bình thủy tinh
Đổ cát vào bình thủy tinh chứa nước sạch, khuấy đều và để lắng. Lúc này, cát sạch sẽ lắng xuống đáy bình, các tạp chất như bụi bẩn, đất sét sẽ nổi lên trên và làm nước đục. Nếu nước đổi màu vàng chứng tỏ cát bị nhiễm phèn; có váng dầu mỡ là bị nhiễm dầu. Hàm lượng tạp chất bẩn không được vượt quá 3% tổng trọng lượng cát.
Quan sát kích thước và độ đều hạt
Cát sạn thường có hạt thô to, không đồng đều, thô ráp hơn. Bạn nên lựa chọn cát có hạt phù hợp với mục đích sử dụng, không nên có quá nhiều hạt quá lớn hoặc quá nhỏ.
Kiểm tra mùi và màu sắc
Cát không nên có mùi lạ hoặc hôi. Màu sắc cát cần tự nhiên, không bị đổi màu do nhiễm tạp chất.
Đo đạc tiêu chuẩn kỹ thuật
Bạn có thể thực hiện các phép kiểm tra theo tiêu chuẩn xây dựng như mô đun độ lớn, hàm lượng sunfat, bụi bẩn bằng các thiết bị chuyên dụng tại các phòng thí nghiệm.
Qua bài viết của JieChu Việt Nam, có thể thấy rõ chất cát sạn là một thành phần không thể thiếu trong nhiều công trình xây dựng, đặc biệt trong việc san lấp nền và gia cố đất yếu. Việc nhận biết và phân biệt chính xác cát sạn với các loại cát khác sẽ giúp đảm bảo lựa chọn vật liệu phù hợp, từ đó nâng cao độ bền và tuổi thọ cho công trình.
